بلاکچین لایه ۳ چیست؟

بلاک چین یکی از نوآوری‌های بزرگ قرن بیست و یکم است که انقلابی در صنایع مالی، فناوری و حتی زندگی روزمره ایجاد کرده است. این فناوری به دلیل ماهیت غیرمتمرکز و شفافیت بالا، جایگاه ویژه‌ای در بین فناوری‌های نوین یافته است. اما با گسترش کاربردهای بلاک چین، چالش‌هایی نظیر مقیاس‌پذیری، کارمزدهای بالا و سرعت تراکنش‌ها نیز مطرح شد. به همین دلیل، مفهوم لایه‌های مختلف بلاک چین به وجود آمد که شامل لایه ۱، لایه ۲ و اخیراً بلاکچین لایه ۳ می‌شود. لایه ۳ پروتکل‌های پیشرفته‌ای هستند که بر اساس راه‌حل‌های لایه ۲ موجود ساخته شده‌اند که قابلیت تعامل و عملکردهایِ مختص اپلیکیشن را ارائه می‌دهند. این بدان معناست که لایه‌های ۳ قابل سفارشی‌سازی هستند و می‌توانند با نیازهای خاص یک توسعه‌دهنده مطابقت داشته باشند، مانند فعال کردن راه‌حل‌هایی برای حریم خصوصی، یا پشتیبانی از حجم بالایی از تراکنش‌ها، در حالی که همچنان امنیت بلاک چین لایه ۱ را به ارث می‌برند. در حال حاضر، بیشتر پروژه‌های لایه ۳ بر روی اتریوم ساخته شده‌اند و بلاک‌چین‌هایی مانند بیت‌کوین برای میزبانی برنامه‌های لایه ۳ مناسب نیستند.  در این مقاله، به بررسی کامل بلاک چین لایه ۳ می‌پردازیم.

بررسی اجمالی لایه 1 و لایه 2

برای درک بهتر لایه ۳، ابتدا باید لایه‌های قبلی را بررسی کنیم:

• لایه ۱: این لایه، پایه و اساس هر بلاک چین را تشکیل می‌دهد. بیت‌کوین، اتریوم و کاردانو از نمونه‌های معروف بلاک چین لایه ۱ هستند. این شبکه‌ها به طور مستقیم تراکنش‌ها را پردازش و تایید می‌کنند.
• لایه ۲: این لایه برای بهبود مقیاس‌پذیری و کاهش کارمزدها ایجاد شده است. فناوری‌هایی مانند رول‌آپ‌ها (Rollups)، کانال‌های پرداخت و پل‌ها در این لایه قرار دارند.

بلاک چین لایه ۳ چیست؟

لایه ۳ به عنوان یک راهکار پیشرفته، تمرکز بر بهینه‌سازی و افزایش قابلیت‌های بلاک چین دارد. این لایه با ارائه راهکارهای متنوع، امکان تعامل بهتر بین بلاک‌چین‌ها، بهبود تجربه کاربری و توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز را فراهم می‌کند. بلاکچین لایه ۳ در واقع لایه‌ای از فناوری بلاکچین است که با هدف ارائه راهکارهایی نوآورانه برای کاربران و توسعه‌دهندگان ایجاد شده است. این لایه در کنار لایه‌های ۱ و ۲ قرار می‌گیرد و با بهبود قابلیت‌های مقیاس‌پذیری، تعامل‌پذیری و عملکرد، دنیای بلاکچین را به مرحله‌ای بالاتر می‌برد. همچنین لایه ۲ با هدف رفع مشکلات لایه ۱ ایجاد شد. در این لایه، راه‌حل‌های بهینه‌ای مانند شبکه‌های خارج از زنجیره و رول‌آپ‌ها برای بهبود سرعت تراکنش‌ها و کاهش هزینه‌ها ارائه می‌شوند. این راه‌حل‌ها به مقیاس‌پذیری شبکه کمک کرده و فشار را از روی لایه ۱ کاهش می‌دهند.

اما بلاکچین لایه ۳ فصل جدیدی در توسعه فناوری بلاکچین است. این لایه نه تنها عملکرد بهینه‌تری برای برنامه‌های غیرمتمرکز ارائه می‌دهد، بلکه تمرکز اصلی آن بر تسهیل ارتباط و تعامل میان بلاکچین‌های مختلف است. در واقع، لایه ۳ امکان پیوند و ارتباط بین بلاکچین‌های مختلف را فراهم می‌کند و این شبکه‌ها را قادر می‌سازد تا به راحتی داده‌ها و دارایی‌ها را با یکدیگر به اشتراک بگذارند.

چرا به راه‌حل بلاکچین لایه 3 نیاز داریم؟

بلاکچین لایه 3 تنها مشکل اساسی نیست که بر فعالان بازار کریپتو تاثیر می‌گذارد. قابلیت همکاری که به توانایی دیدن، دسترسی و تبادل اطلاعات بین سیستم‌های کامپیوتری جداگانه اشاره دارد، توسط سرویس‌های لایه2 حل‌نشده باقی مانده است.

در جهان کریپتو قابلیت همکاری به این معنی است که دو بلاک چین با اکوسیستم‌های مجزا (مثل بیت کوین و اتریوم)، بتوانند بدون هیچ واسطه‌ متمرکزی با هم ارتباط برقرار کنند. در اصل انتقال بیت کوین به اتریوم و استفاده از آن در چندین برنامه مالی غیرمتمرکز (DeFi) یا بالعکس غیرممکن است. در حالی که برخی پروژه‌ها پل‌هایی را بین بیت کوین و اتریوم در لایه اول ایجاد کرده‌اند تا کاربران بتوانند از دارایی دیجیتال در برنامه‌های غیرمتمرکز استفاده کنند، آنها عموما دارای واسطه‌های قابل اعتماد خودشان یا میزانی از تمرکز هستند.

ویژگی‌های بلاک چین لایه 3

• ارتباط بین بلاک‌چین‌ها (Interoperability): لایه ۳ امکان تعامل و تبادل داده بین بلاک‌چین‌های مختلف را فراهم می‌کند.
• بهبود مقیاس‌پذیری: با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته، لایه ۳ سرعت پردازش تراکنش‌ها را افزایش می‌دهد.
• کاهش کارمزدها: به دلیل بهینه‌سازی فرآیندها، هزینه انجام تراکنش‌ها کاهش می‌یابد.
• توسعه‌پذیری برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps): لایه ۳ بستر مناسبی برای ایجاد و توسعه برنامه‌های پیشرفته فراهم می‌کند.

نمونه‌هایی از پروژه‌های لایه 3

پولکادات : این پلتفرم با استفاده از پاراچین‌ها، امکان تعامل بین بلاک‌چین‌های مختلف را فراهم می‌کند.

کاس ماس : یکی دیگر از پروژه‌های مهم که بر ارتباط و همکاری بلاک‌چین‌ها تمرکز دارد.

آوالانچ : با ارائه سه زنجیره متفاوت، سعی در بهبود سرعت و مقیاس‌پذیری دارد.

مزایا و معایب بلاک چین لایه 3

مزایا

• ارتقاء سرعت و کاهش هزینه‌ها
• افزایش قابلیت تعامل بین بلاک‌چین‌ها
• ارتقاء تجربه کاربری

معایب

• پیچیدگی بیشتر در توسعه
• نیاز به استانداردهای بیشتر برای تعامل بهتر

بلاکچین لایه ۳ چگونه باعث بهبود مقیاس پذیری می‌شود؟

بلاکچین لایه ۳ به‌عنوان یک لایه پیشرفته‌تر بر روی لایه‌های ۱ و ۲ ساخته شده است و یکی از اهداف اصلی آن بهبود مقیاس‌پذیری بلاکچین است. در ادامه، به توضیح دقیق اینکه چگونه بلاکچین لایه ۳ به بهبود مقیاس‌پذیری کمک می‌کند، می‌پردازیم:

محاسبات خارج از زنجیره

یکی از روش‌های کلیدی که بلاکچین لایه ۳ به‌واسطه آن مقیاس‌پذیری را بهبود می‌بخشد، انتقال برخی از محاسبات به خارج از زنجیره (off-chain) است. به این معنا که تراکنش‌ها و محاسبات پیچیده که نیازمند منابع زیاد هستند، به جای انجام مستقیم در لایه اصلی بلاکچین (لایه ۱)، به لایه ۳ منتقل می‌شوند. این کار فشار روی لایه ۱ را کاهش داده و باعث افزایش سرعت پردازش تراکنش‌ها و کاهش هزینه‌ها می‌شود.

استفاده از فناوری‌های Rollup

بلاکچین لایه ۳ از فناوری‌های رول‌آپ (Rollup) استفاده می‌کند که یکی از مهم‌ترین تکنیک‌ها برای افزایش مقیاس‌پذیری است. در Rollup، چندین تراکنش در یک ساختار داده فشرده ترکیب می‌شوند و سپس به‌صورت یکجا به لایه ۱ ارسال می‌شوند. این کار باعث می‌شود که تعداد تراکنش‌های ارسالی به لایه ۱ کاهش یابد و در عین حال امنیت تراکنش‌ها حفظ شود. فناوری‌های مانند ZK-Rollup (اثبات دانش صفر) در این فرآیند نقش مهمی ایفا می‌کنند، زیرا نه تنها تراکنش‌ها را فشرده می‌کنند، بلکه امنیت آن‌ها را نیز تضمین می‌کنند.

تعامل و همکاری بین بلاکچین‌های مختلف

بلاکچین لایه ۳ با ایجاد پروتکل‌های تعامل‌پذیری (Interoperability) به شبکه‌های مختلف بلاکچین اجازه می‌دهد که به‌صورت یکپارچه با هم تعامل کنند. این قابلیت به کاربران اجازه می‌دهد که تراکنش‌ها را بین شبکه‌های مختلف انجام دهند، بدون اینکه به مقیاس‌پذیری یا کارایی آن شبکه‌ها آسیبی وارد شود. به این ترتیب، بلاکچین لایه ۳ می‌تواند ترافیک و بار کاری شبکه‌های مختلف را بین خود تقسیم کرده و از ترافیک سنگین در یک بلاکچین جلوگیری کند.

کاهش هزینه‌های تراکنش

با انجام محاسبات و پردازش تراکنش‌ها در لایه ۳ و استفاده از فناوری‌هایی مانند Rollup، هزینه‌های مرتبط با تراکنش‌ها به‌شدت کاهش می‌یابد. این کاهش هزینه‌ها به کاربران امکان می‌دهد که با تراکنش‌های بیشتری بدون نگرانی از هزینه‌های گس (Gas) در لایه ۱، فعالیت کنند. کاهش هزینه‌ها نیز به‌طور مستقیم به مقیاس‌پذیری کمک می‌کند، زیرا کاربران بیشتری به شبکه جذب می‌شوند.

آینده بلاک چین لایه3 و پروژه های این لایه چگونه است؟

با رشد فناوری و نیاز روزافزون به بلاک‌چین‌های مقیاس‌پذیر و کارآمد، انتظار می‌رود که لایه ۳ نقش کلیدی‌تری در آینده این فناوری ایفا کند. نوآوری‌های بیشتری در این زمینه در حال شکل‌گیری است که می‌تواند تحولاتی اساسی ایجاد کند.

جمع بندی

بلاک چین لایه ۳ گامی بزرگ در راستای بهبود عملکرد و قابلیت‌های بلاک‌چین‌ها است. این فناوری با فراهم آوردن تعامل بهتر، سرعت بالاتر و هزینه کمتر، آینده‌ای روشن برای توسعه‌دهندگان و کاربران رقم می‌زند. بنابراین، آشنایی با مفاهیم و پروژه‌های لایه ۳ می‌تواند برای سرمایه‌گذاران و فعالان این حوزه ارزشمند باشد.