بازارهای مالی نقش حیاتی در اقتصاد جهانی ایفا میکنند و بستری برای تأمین مالی شرکتها و سرمایهگذاری افراد فراهم میآورند. یکی از بخشهای مهم این بازارها، بازار سرمایه است که شامل بازار بورس و فرا بورس میشود. بازار بورس و فرابورس از جمله بازارهای مالی برای معامله اوراق بهادار هستند که هر یک ساختار اقتصادی و سازمانی خاص خود را دارند. نحوه انجام معاملات و خریدوفروش سهام در هر دو بازار از طریق کارگزاریهایی انجام میپذیرد که دارای مجوز قانونی از سازمان بورس و اوراق بهادار هستند.در این مقاله با هومورو همراه باشید تا به بررسی تفاوت بازار بورس و فرابورس بپردازیم و مزایا، معایب، نحوه فعالیت، قوانین و مقررات حاکم بر این دو بازار را تحلیل کنیم.
بازار بورس چیست؟
بورس بازاری سازمانیافته و رسمی است که در آن اوراق بهادار مانند سهام شرکتها، اوراق مشارکت و سایر ابزارهای مالی معامله میشوند. این بازار تحت نظارت نهادهای مالی و دولتی فعالیت میکند و قوانین و مقررات سختگیرانهای بر آن حاکم است. نمونهای از بازارهای بورس در سطح جهانی شامل بورس نیویورک (NYSE)، نزدک (NASDAQ) و بورس تهران است. بورس کالا نیز محلی برای معامله داراییهای واقعی یا کالاهای فیزیکی است. در واقع در بورس کالا مواد خام و اولیه نظیر محصولات صنعتی و معدنی، محصولات کشاورزی، محصولات پتروشیمی و فرآوردههای نفتی مبادله میشود. گفتنی است که بهتازگی خودرو نیز به لیست کالاهای قابل عرضه در بورس کالا اضافه شده است. به طور کلی بورس اوراق بهادار یک بستر مناسب برای خریداران و فروشندگان است تا با شرکت در یک فعالیت اقتصادی، ضمن تامین نیازهای مالی یکدیگر از منفعت و سود این فعالیتها نیز بهرهمند شوند. در این بازار قوانین و مقررات سختگیرانهای برای ورود شرکتها به بازار بورس وجود دارد. در نتیجه هر شرکتی که قصد دارد تا سهام خود را در بازار عرضه کند باید شرایط لازم برای ورود به بازار بورس را داشته باشد.
بازار فرا بورس چیست؟
فرابورس بازاری انعطافپذیرتر از بازار بورس است که در آن شرکتهایی که شرایط لازم برای ورود به بورس را ندارند، میتوانند سهام خود را عرضه کنند. این بازار نیز تحت نظارت نهادهای مالی فعالیت میکند اما قوانین و مقررات آن نسبت به بورس سادهتر و کمتر محدودکننده است. از مهم ترین وظایف این بازار، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را نداشته و یا تمایل به ورود سریع تر به بازار را دارند. سازوکارهایی ساده تر و تنوع در شرایط پذیرش شرکت ها در فرابورس ایران، امکانی را فراهم کرده تا بنگاه های اقتصادی بتوانند با کسب حداقل شرایط و در سریع ترین زمان ممکن، به این بازار مالی وارد شده و از تمامی مزایای شرکت های پذیرفته شده در بازار مبادلات اوراق بهادار بهره مند شوند.
تفاوتهای کلیدی بین بازار بورس و فرابورس
شرایط پذیرش شرکتها
یکی از مهمترین تفاوتهای بورس و فرابورس در شرایط پذیرش شرکتها است. در بورس، شرکتها باید شرایط سختگیرانهای مانند حداقل سرمایه ثبتشده، میزان سودآوری، تعداد سهامداران و استانداردهای گزارشدهی مالی را رعایت کنند. اما در فرابورس، این الزامات سادهتر بوده و شرکتهای کوچکتر نیز میتوانند در این بازار فعالیت کنند.
ساختار بازار
بازار بورس به بخشهای مختلفی مانند بازار اول و بازار دوم تقسیم میشود. در بازار اول، شرکتهای بزرگ و معتبر معامله میشوند، در حالی که بازار دوم برای شرکتهای کوچکتر و در حال رشد است.
بازار فرابورس نیز به چندین تابلو مانند بازار اول، بازار دوم، بازار پایه و بازار شرکتهای کوچک تقسیم میشود که هر یک شرایط خاص خود را دارد.
نقدشوندگی
نقدشوندگی در بورس بیشتر از فرابورس است. دلیل این امر حضور سرمایهگذاران بیشتر، حجم معاملات بالاتر و شفافیت بیشتر اطلاعات شرکتها در بورس است. در مقابل، در فرابورس نقدشوندگی کمتر است و ممکن است خرید و فروش سهام زمان بیشتری ببرد.
نظارت و شفافیت اطلاعاتی
در بورس نظارت بیشتری از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار صورت میگیرد و شرکتها ملزم به ارائه گزارشهای مالی دقیق و مستمر هستند. در مقابل، در فرابورس نظارت کمتری اعمال میشود و اطلاعات مالی شرکتها ممکن است کمتر شفاف باشد.
میزان ریسک سرمایهگذاری
سرمایهگذاری در بورس به دلیل قوانین سختگیرانهتر، شفافیت بیشتر و نقدشوندگی بالاتر، ریسک کمتری نسبت به فرابورس دارد. در مقابل، فرابورس به دلیل پذیرش شرکتهای کوچکتر و کمتر شناختهشده، ریسک بیشتری برای سرمایهگذاران دارد.
هزینههای معاملاتی
کارمزدها و هزینههای معاملاتی در بورس و فرابورس متفاوت است. معمولاً در فرابورس هزینههای معاملاتی کمتر از بورس است که میتواند برای سرمایهگذاران جذاب باشد.
دامنه نوسان قیمتی
در بورس دامنه نوسان قیمت محدودتر است، اما در فرابورس دامنه نوسان بسته به تابلوهای معاملاتی متفاوت است و در برخی موارد بیشتر از بورس است. این ویژگی میتواند باعث افزایش یا کاهش شدید قیمت سهام در کوتاهمدت شود. و مدیریت ریسک ساده تر خواهد بود.
مزایا و معایب بازار بورس و فرابورس
مزایای بازار بورس
- نقدشوندگی بالا
- شفافیت اطلاعاتی
- امنیت و نظارت بیشتر
- کاهش ریسک سرمایهگذاری
- استانداردهای بالای پذیرش شرکتها
معایب بازار بورس
- الزامات سختگیرانه پذیرش شرکتها
- هزینههای معاملاتی بالاتر
- محدودیتهای نوسان قیمتی
مزایای بازار فرابورس
- شرایط پذیرش سادهتر
- هزینههای معاملاتی کمتر
- فرصت برای شرکتهای کوچکتر جهت تأمین مالی
- انعطافپذیری بیشتر در معاملات
معایب بازار فرابورس
- نقدشوندگی پایینتر
- شفافیت کمتر اطلاعات
- ریسک بالاتر سرمایهگذاری
- نوسان قیمتی بیشتر
چگونه در بازار بورس و فرابورس میتوان سرمایه گذاری کرد؟
سرمایهگذاران میتوانند از طریق کارگزاریهای رسمی اقدام به خرید و فروش سهام در هر دو بازار کنند. برای ورود به این بازارها، ابتدا باید در سامانه سجام ثبتنام کرده و کد بورسی دریافت کنند. سپس با استفاده از سامانههای آنلاین کارگزاریها، معاملات خود را انجام دهند.
زمان انجام معاملات در بازار بورس و فرا بورس چگونه است؟
روند انجام معاملات در هر دو بازار بورس و فرابورس مشابه به یکدیگر بوده اما ساعت انجام معاملات در این دو بازار با یکدیگر متفاوت است. بازار فرابورس ساعت کاری منعطفتری نسبت به بازار بورس دارد. در واقع بازار بورس از شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ فعال است.
جمع بندی
انتخاب بین بورس و فرابورس بستگی به اهداف سرمایهگذاری، میزان ریسکپذیری و نقدینگی سرمایهگذار دارد. بورس به دلیل نظارت شدیدتر و نقدشوندگی بالاتر، گزینهای مناسب برای سرمایهگذارانی است که به دنبال امنیت بیشتری هستند. در مقابل، فرابورس به دلیل شرایط پذیرش آسانتر و هزینههای کمتر، برای شرکتهای کوچکتر و سرمایهگذاران ریسکپذیر جذابتر است. شناخت تفاوتهای این دو بازار میتواند به سرمایهگذاران کمک کند تا تصمیمات آگاهانهتری بگیرند و استراتژیهای بهتری برای سرمایهگذاری انتخاب کنند.