در عصر دیجیتال، فناوری بلاکچین بستری نوین برای ایجاد سازمان‌ها و سیستم‌های مالی فراهم کرده است. یکی از پیشرفت‌های مهم در این حوزه، ظهور سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز یا DAOها (Decentralized Autonomous Organizations) است. طبق تعریف، دائو موجودیتی است که به گونه‌ای طراحی شده تا بدون هیچ مرکز کنترل قابل اجرا باشد و کاملاً مستقل بماند. در عوض، از کمیته‌ای تشکیل شده است که موافقت کرده‌اند که قوانین خاصی را برای یک هدف مشترک رعایت کند. این اعضای کمیته به طور جمعی مالک سازمان هستند و از طریق توکن بومی آنرا مدیریت می‌کنند. با این حال، چیزی که دائوها را از سایر سیستم‌ها متمایز می‌کند این است که این قوانین در الگوریتم‌هایی که بر اساس معیارهای خاصی کار می‌کنند، نوشته شده است. دائوها جهت غیر متمرکز سازی در بلاکچین از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند.
در این مقاله هومورو به بررسی جامع DAOها، نحوه عملکرد، مزایا و معایب، و تاثیر آنها بر آینده اقتصاد دیجیتال می‌پردازد.
سازمان خودگردان غیر متمرکز (DAO)
سازمان خودگردان غیرمتمرکز (DAO) نوعی سازمان است که بدون نیاز به مدیریت متمرکز و به کمک قراردادهای هوشمند در بستر بلاکچین اداره می‌شود. این سازمان‌ها با استفاده از قوانین رمزنگاری شده، تصمیم‌گیری‌های جمعی و خودکار را امکان‌پذیر می‌کنند.
بررسی تاریخچه سازمان خودگردان غیر متمرکز (DAO)
DAOها در سال 2016 با معرفی اولین DAO بزرگ بر بستر اتریوم به صورت گسترده مطرح شدند. اگرچه این پروژه اولیه با مشکلات امنیتی روبرو شد، اما مفهوم DAO به عنوان یک الگوی نوین سازمان‌دهی باقی ماند و به رشد خود ادامه داد. ایده سازمان خودگردان غیر متمرکز زمانی ایجاد شد که برخی از توسعه‌دهندگان تصمیم گرفتند تمرکز را از فرآیندهای مالی و حتی فرآیندهای اجتماعی پاک کنند و افراد در وضعیتی برابر در جامعه زندگی کنند. اولین باری که مفهوم سازمان خودگردان غیر متمرکز به وجود آمد تقریبا به سه دهه پیش برمی‌گردد؛ زمانی که یک پروفسور علوم کامپیوتر به نام ورنر دیلگر Werner Dilger که اصالتی آلمانی داشت، مقاله‌ای به نام «سازمان غیرمتمرکز مستقل خانه هوشمند، بر اساس اصل سیستم ایمنی» را منتشر کرد. در این مقاله پروفسور از مفهمی به نام DAO صحبت می‌کرد که یک سیستم خودگردان بود و می‌توانست به استفاده از مکانیسم‌های متعدد، فعالیت‌های مرتبط به یک زمینه مشخص را انجام دهد. بعدها بار دیگر مفهوم سازمان خودگردان غیر متمرکز با نام DAC به اذهان عمومی برگشت. DACها شرکت‌های خودمختار غیرمتمرکزی هستند که در زبان انگلیسی با عبارت Decentralized Autonomous Corporation شناخته میشوند.
نحوه عملکرد سازمان خودگردان غیر متمرکز (DAO)
قراردادهای هوشمند
DAOها از قراردادهای هوشمند برای تعیین قوانین و انجام عملیات‌های خودکار استفاده می‌کنند.
توکن‌های حکمرانی
اعضا با داشتن توکن‌های خاص، در تصمیم‌گیری‌ها و رای‌گیری‌ها شرکت می‌کنند.
رای‌گیری و تصمیم‌گیری
پیشنهادها ارائه میشوند و اعضا بر اساس تعداد توکن‌های خود رای می‌دهند.
شفافیت و امنیت
تمامی تراکنش‌ها و تصمیم‌ها به صورت شفاف و قابل ردیابی در بلاکچین ثبت میشوند.
چرا به سازمان های خودگردان غیر متمرکز (DAO) نیاز داریم؟
راه اندازی یک سازمان با شخصی که شامل بودجه و پول است نیاز به اعتماد زیادی به افرادی دارد که با آنها کار می کنید. اما به سختی می توان به کسی که تنها با او در اینترنت تعامل داشته اید اعتماد کرد. با دائو ها نیازی نیست به هیچ کس دیگری در گروه اعتماد کنید، فقط به کد DAO که کاملا شفاف است و توسط هر کسی قابل تأیید است.، نیاز دارید این امر فرصت های بسیار زیادی را برای همکاری و هماهنگی جهانی، باز می کند. به عنوان مثال: یک مؤسسه خیریه می توانید کمک های مالی را از هر کسی در جهان بپذیرید و در مورد دلایلی که برای تأمین مالی مورد نیاز است رأی دهید.
یکی از مزایای اصلی دائو یا سازمان خودگردان غیرمتمرکز این است که نیازی به اداره شدن توسط شخص ثالث یا قدرت مرکزی را ندارد. چراکه این سازمان، سیستم مالی غیرمتمرکزی است که روند معاملات را توسط نودهای شبکه اداره و آنها را به میزان قابل‌توجهی تسهیل می‌کند.
مزایای سازمان خودگردان غیر متمرکز (DAO)
- عدم تمرکز: عدم وجود مدیر مرکزی به معنای کاهش احتمال فساد و سو استفاده است.
- شفافیت: همه فعالیت‌ها قابل مشاهده و بررسی هستند.
- دسترسی جهانی: هر فردی با دسترسی به اینترنت می‌تواند عضو DAO شود.
- کاهش هزینه‌ها: حذف نیاز به واسطه‌ها باعث کاهش هزینه‌ها می‌شود.
معایب سازمان خودگردان غیر متمرکز (DAO)
- مشکلات امنیتی: اگر کد قراردادهای هوشمند دارای اشکال باشد، منجر به آسیب‌های جدی می‌شود.
- پیچیدگی قانونی: وضعیت حقوقی DAOها در بسیاری از کشورها هنوز مشخص نیست.
- سرعت پایین تصمیم‌گیری: فرآیند جمع‌آوری آراء ممکن است زمان‌بر باشد.
معروف ترین سازمان های خودگردان غیر متمرکز (DAO)
- MakerDAO : مدیریت استیبل‌کوین DAI
- Uniswap : صرافی غیرمتمرکز با مدل حکمرانی DAO
- Aave: پروتکل وام‌دهی غیرمتمرکز
تفاوت سازمان خودگردان غیر متمرکز با سازمان‌های سنتی چیست؟
به طور کلی در آینده سازمان خودگردان غیر متمرکز در بسیاری از زمینه‌ها جایگزین سازمان‌های سنتی میشوند که هم اکنون با داشتن نهادهای کنترلگر در حال فعالیتند. تفاوت‌های زیادی بین DAOها و سازمان‌های سنتی وجود دارند که باعث این اتفاق می‌شود؛ برای مثال اصلی‌ترین و ریشه‌ای‌ترین تفاوتی که می‌توان یافت همین تمرکززدایی است که در دائو اتفاق می‌افتد. فرض کنید قرار باشد شرکت گوگل که ارائه دهنده خدمات اینترنتی بسیار گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف کاری است، به‌صورت DAO کنترل شود. به نظر می‌رسد با این وضعیت همه اعضای جامعه می‌توانستند در تصمیم‌گیری‌های این نهاد شرکت کنند و حتی ممکن بود اجازه استفاده از این خدمات به‌صورت رایگان و برای تمام مردم جهان آزاد شود. همچنین از دیگر تفاوت‌های سازمان خودگردان غیر متمرکز یا سازمان‌های سنت‌گرا، نبودن سلسله مراتب در منصب‌های ریاستی است. DAOها اصولا بر اساس مکانیسم‌ها اقتصادی هدایت و کنترل میشوند؛ در حالی که در سازمان‌های سنتی، تصمیمات توسط یک مدیر یا هیئت مدیره اتخاذ می‌گردد. همچنین در سازمان‌های سنتی عموما یک قرارداد رسمی بین اعضای آن وجود دارد که باعث هم بستگی بین آنها می‌گردد و آنها را مجاب می‌کند که به سمت یک هدف مشترک گام بردارند؛ در صورتی که در سازمان خودگردان غیر متمرکز هیچ قرارداد رسمی در کار نیست و کاربران به‌صورت خودمختار سعی می‌کنند به هدف مشترکشان وفادار بمانند و قوانین را رعایت کنند.
جمع بندی
با رشد فناوری بلاکچین، انتظار می‌رود DAOها در حوزه‌های مختلفی مانند امور مالی، هنر، خیریه‌ها و حتی دولت‌های محلی کاربرد بیشتری پیدا کنند. توسعه استانداردهای قانونی و امنیتی نیز می‌تواند به رشد سریع‌تر این سازمان‌ها کمک کند. سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز (DAO) یکی از نوآوری‌های تحول‌آفرین در دنیای دیجیتال هستند که امکان اداره سازمان‌ها به صورت شفاف، عادلانه و غیرمتمرکز را فراهم می‌کنند. با وجود چالش‌ها و موانع موجود، آینده DAOها روشن به نظر می‌رسد و می‌توانند نقشی کلیدی در اقتصاد دیجیتال ایفا کنند.
